میلاد پسندیده

در تمام طول تماشای فیلم «جدایی نادر از سمین» لحظه ای نشد که اصغر فرهادی (نویسنده و کارگردان فیلم) را به خاطر نماهای زیبایش و بازی گرفتن هایش تحسین نکنم. تا جایی فرهادی را ستودم که حتی یادم رفت این فیلم را گروه محمود کلاری تصویربرداری کرده اند! هیچ کجای فیلم دوربین را احساس نمی کردم و این یک هنر است و یک ستاره برای «جدایی نادر از سیمین». اینکه بگویم پیمان معادی غوغا بود یا ساره بیات استثنایی بازی کرد، این قدر کلیشه است که بهتر است نگویم چون بازیگر حرفه ای باید هم اینگونه باشد. اما خداوکیلی لحظه هایی از فیلم احساس کردم این حجت با این اخلاق جوشی اش چقدر شبیه شهاب حسینی است!! الحق که شایسته دریافت جایزه از جشنواره فجر بود... حالا که صحبت از جایزه شد باید بگویم اتفاقاً من چیز خاصی از لیلا حاتمی (نامزد سیمرغ بهترین نقش اول زن جشنواره فجر) ندیدم... یک بازی روباتگونه با صورتی سنگی که البته برخاسته از نقش «سیمین» هم هست البته از حق نگذریم در صحنه ای از فیلم بسیار طبیعی سر دخترش «ترمه» فریاد می زند.

اگر می خواهید متوجه توانایی بالای بازی گرفتن کارگردان «جدایی نادر از سیمین» شوید نباید به بازی شهرگان فیلم بلکه به بازی نابازیگرانی همچون همکار حجت، پدر نادر، یا حتی ترمه (سارینا فرهادی) و سمیه (کیمیا حسینی) توجه کنید... مخصوصاً بازی فوق العاده سمیه و پدر نادر در صحنه دستکاری کپسول اکسیژن که همراه شده با تدوین ناپیدای خانم صفی یاری.
البته اوج بازی ها، صحنه آس و شاهکار فیلم، لحظه گره خوردن نگاه ترمه و سمیه در پایان ماجراست.

تا اینجا فقط یک ستاره به این فیلم دادم اما ستاره بعدی بخاطر جوایز این فیلم در مجامع بین المللی است.
تا به حال هر فیلمی از ایران در دنیا تقدیر شده بود فقط فقر و فساد و بدبختی و فلاکت و شتر سواری و بادیه نشینی ایرانی ها را نشان می داد اما اینبار موفق ترین فیلم ایرانی که خرس طلا و گلدان آسیا پسفیک گرفته، فیلمی است که گره اصلی آن فقط در ترافیک شهری امکان پذیر است یا حتی اینکه بدترین ماشین فیلم متعلق است به نادر با یک پژوی 405 و بقیه با کلاس تر از او می رانند. تصویری بدیع که هیچگاه تا به این حد مورد توجه آن ور آب نبوده است. تا جایی که امتیاز فیلم در پایگاه جهانی IMDb به 9.3 رسیده است!

اصغر فرهادی در «جدایی نادر از سیمین» همانند فیلم های قبلی اش یعنی چهارشنبه سوری و درباره الی، فضایی برای قصه تعریف می کند که به ظاهر یکی از حوادث همیشگی و عادی دور برمان را شاهد هستیم. فضایی که تا یک سوم داستان خسته کننده و تکراری به نظر می آید اما ناگهان اتفاقی می افتد که داستان را جذاب می کند و تماشاگر را وادار می کند تا برای پیدا کردن حقیقت تا پایان با فیلم همراه شود. فیلم با برملا شدن حقیقت پایان می یابد اما تماشاگر  ناگهان در انتهای فیلم به خود می گوید «شک دارم». این شیوه روایت، من یکی را خیلی جذب می کند و به خاطر همین سومین ستاره را به فیلمنامه فرهادی می دهم.

هر چه بیشتر می نویسم، بیشتر دو فیلم «جدایی نادر از سیمین» و «درباره الی...» را باهم مقایسه می کنم. به نظر من هنوز درباره الی بهتر است چون فیلمی زیبا بود اما جدایی فیلم چندان زیبایی نیست. به عنوان مثال «درباره الی...» سفر چند خانواده متوسط تهرانی به شهری شمالی در تعطیلاتی سه روزه را روایت می کند. سفری خوب و خوش و خانوادگی از شهر خود به کوه و دشت و دریا همراه با خنده و شوخی های رایج ایرانی، فضایی زیبا و شاد را ترسیم می کند که شاید برای خیلی از ما اتفاق افتاده اما «الی» معلم دختر سپیده، می خواهد بازگردد که سپیده مانع او می شود و ناگهان «الی» نیست. فضای شاد و خوش ناگهان به فضای دلهره و وحشت تبدیل می شود. اما «جدایی نادر از سیمین» از ابتدا با فریاد و جر و بحث دو شخصیت اصلی در داگاه طلاق همراه است و در انتها هم با همین فریاد اما برای جدایی مردی از زنی دیگر تمام می شود؛ فضایی که برای خیلی از ما تجربه نشده. درباره الی از وضعیت خوب به بد شیفت می کند اما جدایی از وضعیت بد به فاجعه!
عامل اصلی ایجاد فاجعه در هردو فیلم دروغ است و همین انتخاب موضوع شایسته دریافت چهارمین ستاره خواهد بود. اما من این ستاره را به فیلم «درباره الی» خواهم داد، نه به «جدایی نادر از سیمین».

دروغگوی اصلی در فیلم «درباره الی...» فقط سپیده است چون هم به احمد، هم به الی، هم به شوهرش و هم به سرایدار ویلا و در نهایت به نامزد الی دروغ می گوید... شاید دروغگوهای دیگری هم باشند اما دروغشان در فیلم به اندازه سپیده تاثیرگذار نیست. دروغگوی اصلی در فیلم «جدایی نادر از سیمین» اصلاً وجود ندارد بلکه همه به نوعی دروغگو هستند. فیلم با طلاق دروغکی سیمین از نادر شروع می شود و با دروغ ها و شهادت های دروغ نادر، ترمه، سمیه، راضیه ادامه می یابد تا جایی که حتی با روشن شدن موضوع در انتهای فیلم حجت خودش را راضی می کند که همسرش روی قرآن دست بگذارد و دروغ بگوید. فضای اصلاح پذیر «درباره الی...» که با حذف شدن دروغگو از جامعه، امید اصلاح وضع زندگی را می داد، در «جدایی نادر از سیمین» به فضای سیاه و تاریک حمله مشتی شخصیت پلید و سبقت گرفتنشان برای دروغ گفتن برای نجات خود و زندگی شخصی خودشان تبدیل می شود. فضایی که دیگر اصلاح پذیر نیست و برای نجات از آن باید از این مملکت کوچ کرد و رفت خارج!

این است که فیلم «درباره الی...» را در ذهن من بهتر از «جدای نادر از سیمین» می کند. اگر فرهادی بگوید تصمیم درباره سرنوشت الی برعهده تماشاگر است به همان اندازه حق گفته که اگر بگوید تصمیم درباره سرنوشت ترمه بر عهده تماشاگر است، جمله ای ناحق بیان کرده است.
فضای دروغ آلود ایران در فیلم جدایی جایی برای زندگی نخواهد گذاشت پس ترمه مجبور است همراه سیمین از مملکت بگربزد. به همین خاطر در انتهای فیلم سیمین پشت در سرپا منتظر آمدن ترمه است و نادر مغلوب ولو شده روی نیمکت!

شاید همین فضای اصلاح ناپذیری که فرهادی در فیلم جدیدش ارائه داده مورد توجه خارجی ها و بی بی سی و مخالفان دولت ایران باشد. فضایی که پیروزش کمترین حجاب را انتخاب می کند و شکست خورده آن ریش دارد!!!

http://miladps3.persiangig.com/image/kharazi-wall.jpg

انقلاب اسلامی مردم مصر را زمانی درک می کنی که میبینی روی پل قامت بسته اند به نماز جمعه و پلیس محافظ رئیس دارد با ماشین ضدشورش آب جوش می ریزد به صف نمازگزاران اما نه حرارت و نه فشار آب، صف مسلمین را به هم نمی ریزد و نماز ادامه می یابد... چقدر زیبا بود... زیباترین تصویر

آقای احمدی نژاد در دور اول سفرهای استانی هرجا که می رفت می گفت می سازیم فلان را و بهمان را و این را آن را و چنان می کنیم و چنین انجام می دهیم و در سفر اول به مرکز استان گیلان، شهر رشت نیز چنین سخن کرد.
آن وقتها دبیرستانی بودم و یادش بخیر دبیرستان شهید بهشتی و آن روز در کلاس نشسته بودیم که آقای ناظممان که نامش نظام دوست بود آمد و گفت از آنجایی که این کلاس افراد شایسته بسیار دارد، شما را انتخاب کردم و باید به طور داوطلبانه و خودجوش به استقبال رئیس جمهور بروید... با خودم گفتم استقبال داوطلبانه که می شود فرار از مدرسه؛ مگر اینکه با اجازه مسئولین دبیرستان بوده باشد که آن وقت می شود استقبال هماهنگ شده و به فکر آن قید و بند «باید» فرو رفتم...
...و یاد چهار پنج سال قبل که دانش آموز راهنمایی بودم افتادم و یادش بخیر مدرسه راهنمایی خزر و درست همینطوری نشسته بودیم که مدیر آمد و گفت تو میلاد... باید داوطلب شوی برای استقبال از رئیس جمهور و من گفتم آقا زورکی؟! و گفت همین جا دم در می خواهید وایستید دیگه و با آن لبخند با نمکش خواهش می کرد و قبول کردم اما باقی بچه ها هم که مثل همیشه عاشق جیم زدن از کلاس بودند شلوغ کردند و گفتند ماهم میایم و آمدند و شاید اصلا همه اش نقشه مدیر بود برای تحریک بچه ها... بگذریم

آن زمان دوره ریاست جمهوری آقای خاتمی بود که آن وقت دوستانم «ممّد چاخان» صدایش می کردند! این دوستان همان هایی بودند که سه چهار سال قبلترش که دبستانی بودیم و یادش بخیر دبستان شهید عضدی، درباره همین فرد می گفتند «خمینی و خامنه ای، خاتمی. سه سید فاطمی»

بگذریم... روبروی مدرسه راهنمایی خزر، خیابانی بود منتهی به پارک قدس (باغ محتشم سابق) که ساختمان سابق استانداری که هنوز آن زمان سابق نشده بود، آن جا بود و همین که از در مدرسه می زدی بیرون روبرویت بود و دست راستت خیابانی بود منتهی به زایشگاه که منتهی تر می شد به ورزشگاه!

ورزشگاه شهید عضدی رشت همیشه محل سخنرانی بزرگان از رهبر گرانقدر تا رؤسای جمهور و تا میرحسین و کروبی بوده و هست و قرار بود آقای خاتمی از روبرو بیاید، از جلوی ما رد شود و بپیچد یعنی راننده ماشینش بپیچد داخل زایشگاه که نه خیابان منتهی به زایشگاه و نه برای زاییدن بلکه لابد برای ضاییدن! برای سخنرانی در ورزشگاه برود

این تصویر از ذهنم پاک نمی شد... چند سال بعد وقتی احمدی نژاد در مسیر مانده بود و طبق معمول دیر کرده بود، من جیم زدم از ورزشگاه تا بروم کنار مدرسه عضدی تا تصویری عینی داشته باشم از مقایسه سفر دو رئیس جمهور... والله خیلی جالب بود.

ما را چه دوره خاتمی در راهنمایی و چه دوره احمدی نژاد در دبیرستان، به زور آوردند استقبال اما راهنمایی که بودم جز ما دانش آموزان مدرسه خزر و کارکنان خدوم زایشگاه کسی در خیابان نبود تا از خاتمی استقبال کند!
او که نه، راننده ماشین ضدگلوله مشکی متالیکی که برقش چشمم را گرفته بود، هی در خیابانها می پیچید تا شاید کسی پیدا شود و خاتمی در جواب ابراز احساسات او نسبت به رئیس جمهور اسلامی ایران و نه «ممد چاخان» دستی تکان دهد برایش اما دریغ ... نمی دانم چقدر دور زده بود ولی از وقتی ما آمدیم پایین دوبار از جلویمان رد شد... هیچ کس نبود و فقط ما دانش آموزان که مدیر مدرسه و آن کارمندان زایشگاه که رئیسشان به زور آورده بود، آنجا ایستادیم و دست تکان دادیم؛ حتی مردمی که در پارک قدس روی نیمکتها نشسته بودند هم برای خاتمی نیم خیز نشدند! ... الآن که می نویسم این تصاویر دوباره جلوی چشمم نمایان می شوند... درست همینطور بود بدون هیچ اغراقی.

اما دور اول سفر استانی احمدی نژاد به گیلان بود و ساعت حدود ده بود و من از ورزشگاه عضدی که تقریبا یک سومش هم پر نشده بود، آمدم بیرون اما وقتی آمدم بیرون تازه فهمیدم چرا رئیس جمهور دیر کرده... من خالی بودن ورزشگاه را می دیدم اما نمی دانستم در بیرون از ورزشگاه چه خبر است... همان خیابان منتهی به زایشگاه دیگر پیدا نبود از بس جمعیت بود... وسط خیابان مردم ایستاده بودند و در پیاده رو ها مردم نشسته... نشسته بودند اما نه از روی خستگی بلکه داشتند می نوشتند... داشتند برای رئیس جمهور نامه می نوشتند... مات تماشای این مردم بودم که حتی در تظاهرات 22 بهمن هر سال هم چنین با شور و شوق نبودند... معنای سیل خروشان را تازه فهمیدم... نه ... فهم دیدم!

اما من هدفی داشتم و باید برای رسیدن به آن هدف تلاش می کردم!
باید خود را به جلوی درب مدرسه خزر می رساندم... به تقاطع استانداری سابق و زایشگاه... من می خواستم تصویری مقایسه ای داشته باشم.
فقط کافی بود 30 یا 40 متری را در بین این فشردگی جمعیت طی کنم چون حدس می زدم در خیابانهای اطراف جمعیت کمتر باشد... کیف مدرسه ام را سفت در بغل گرفتم و چسبیدمش...  این سی چهل متر را با هر زوری بود رفتم و تمام مدت به سختی نفس می کشیدم زیرا بوی عرق مردمی که از اول صبح آمده بودند، داشت آزارم می داد... بالاخره رها شدم... آن طرفتر کمی خلوت تر بود و هوا تمیزتر... بیشتر ماشین پارک شده بود تا آدم... آقایی میانسال داشت از صندوق عقب ماشینش کارتونی را بیرون می آورد!
تفکرات سینمایی ام گل کرد و با خودم گفتم نکند بمب باشد و این تروریست بخواهد این همه عاشق پریشان را پرپر کند اما اشتباه می کردم... آنچه او داشت بمب نبود... بدتر از بمب بود... می دانید چه؟ ... پاکتِ نامه!

مردم به محض اینکه پاکتهای نامه را دیدند حمله کردن در خیابان زایشگاه... خدایا نه!
مردم می دویدند و من پیشاپیش آنها می دویدم و فرار می کردم از سیل... از همان سیل خروشان که گفتم!
خدا خدا می کردم که پایم به جایی گیر نکند و زمین نخورم و زیر دست و پای این مردم ندید بدید له نشوم... توهین نمی کنم... آنها گویی واقعاً در عمرشان رئیس جمهوری که از مردم مستقیماً نامه بگیرد ندیده بودند و این شوقشان داشت به قیمت جانم تمام می شد که از روی کاپوت یک ماشین دوبله پارک کرده پریدم و چپ چپ به آن آقای پاکتی نگاه کردم و در دلم گفتم تو دست هرچی ترویست بود از پشت بستی!

داشتم هیجان مردم را تماشا می کردم و دنده عقب می رفتم که خوردم به یک خانم مسنی که فکر کنم داشت می رفت به ورزشگاه چون سن و سالش که به زایشگاه نمی خورد! ... عذرخواهی کردم و او لبخندی زد و من برگشتم و دیدم روبروی مدرسه خزر هستم... پشتم باید همان خیابان منتهی به استانداری باشد و بود.

برگشتم و درست همانجایی ایستادم که چهار پنج سال پیش از خاتمی استقبال زورکی کرده بودم و خداییش برعکس خیابان منتهی به ورزشگاه، روبروی اینجا شلوغ نبود اما خداییش هیچکس هم در پارک قدس ننشسته بود.

ساعت که داشت به 11 می رسید احمدی نژاد آمد و من هم بین سیل جمعیت بودم و او را از سه چهار متری دیدم که پیراهنی سفید پوشیده بود و با هرکس که جلو می رفت دست می داد و ماشینش مثل ماشین خاتمی، مشکی متالیک بود یا نبود را نمی دانم چون از زاویه ای که من شناور بودم، او روی دست تپه ای از مردم بود و بالای سرش چند نفر داشتند نامه ها را جمع می کردند... همین ها را الان دارم جلوی چشمم می بینم انگار... یادش بخیر و قبلش آهی کشیدم... جمعیت به همراه سرباز جمهور احمدی نژاد رفتند در ورزشگاه ولی باز عده ای بیرون بودند از جمله خود من... وقتی دیدم ممکن است رفتنم به داخل ورزشگاه طول بکشد، برخلاف مسیر شنا کردم تا خود را به خانه برسانم و ببینم چه می گوید این آقا و دیدم همانهایی را گفت که جاهای دیگر گفته بود.


احمدی نژاد در دور دوم هر کجا می رفت می گفت بیش از نود درصد مصوبات انجام شده اما در سفر دوم در رشت من مستقیم رفتم خانه تا از تلویزیون تماشا کنم چون از همان اول صبح هم برای ورود به ورزشگاه مشکل ایجاد شده بود... او گفت تقریبا 70 درصد کارها انجام شده و چقدر از این صداقت و آبروداریش خوشم آمد چون اصلا کاری انجام نشده بود!... بی انصاف نباید بود... انجام شده بود اما هفتاد در صد هم نبود.


حالا بعد از آن ماجراها و تصاویر جالب، فردا قرار است برای بار سوم برویم استقبال رئیس جمهور محبوبمان اما آقای احمدی نژاد خواهش می کنم فریب سرسبزی گیلان را نخور و لطفا اجازه نده تا مسئولین گیلان برایت «شونده کله» را سرسبزی معنا کنند و «سیاکوتی» را آبادانی!
آقای احمدی نژاد بدان و آگاه باش اینجا خیلی از پروژه ها هنوز نیمه کاره است... پل روگذر جانبازان قبلا افتتاح شده و پل روگذر یخسازی سه مسیر دارد اما فوقش دو مسیرش آماده است... ورزشگاه سرپوشیده سردار جنگل را دوره هاشمی کلنگ زده بودند اما هنوز تمام نشده... مزار میرزا کوچک را دارند ماله کشی می کنند... برف بیاید خرابه است... خیابان های شهر رشت پر از چاله است یا بهتر بگویم چاله های رشت پر از ناهمواری است اما مسئولین گیلان و به ویژه استاندار محترم و شهردار عزیز به رسم میهمان نوازی مردم خطه شمال، مسیر حرکت شما را ترمیم کرده اند... اگر فردا آمدی و دیدی ماشینت در دست انداز نمی رود و خیابان صاف است، فکر نکنی همه خیابان های شهر این گونه است... نه... در شهر باران، باران که بیاید، باید یا شناگر باشی یا قایقران.

چند وقت پیش بازار گفتگو درباره نمایش 30 ثانیه ای چهره حضرت ابوالفضل العباس (روحی فداه و علیه السلام) در سریال مختارنامه داغ داغ بود و منجر به کوتاه آمدن سازندگان و حذف این بخش ها شد که قرار بود در قسمت بیست و یکم به نمایش در آید... بگذریم از اینکه در طول گذشت این 10 سال ساخت سریال مختارنامه، هیچکس ایرادی به این مسائل نگرفت و اکنون هم نمی گیرد و فقط شور حسینی ایام دهه اول محرم برای بعضی تبدیل شده بود به جو زدگی... بگذریم.

اما از چند وقت پیش کشور کویت اقدام به تولید سریالی تلویزیونی درباره دو سبط گرانقدر پیامبر اسلام حضرات حسنین (سلام الله علیهما) نمود که به علت اعتراض شیعیان با غیرت و با بصیرت کویتی نسبت به تجسید آن بزرگواران و نمایش چهره امام حسن مجتبی و امام اباعبدالله الحسین، تصویربرداری در اردن انجام شد و البته با انتخاب بازیگرانی برای این دو نقش که سابقه سینمایی خوبی هم نداشتند.


همین تصویر بالا برگرفته از سریال الاسباط ساخت 2010 کشور کویت است... اینجاست که افسوس می خورم که چرا برخی علمای کج فهم! ... آری... بگذار چنین بگویم... این برخی علمای کج فهم مانع ساخت سریال ثارالله به کارگردانی شهریار بحرانی شدند که قرار بود چهره های پیامبر و اهل بیتش بالاخص امامان حسنین در آن نورانی شود. عکس پایین مربوط به دومین روز فیلمبرداری سریال در سال 83 است که البته به روز سوم نکشید و تعطیل شد! افسوس

داستان حرکت دلورانه حضرت عباس تا علقمه و مبارزات ایشان و رسیدن به آب و ننوشیدن از آن و برگشت و شهادت ایشان و تقاضایشان از امام برای بازنگرداندن عباس بدون مشک از خجالت روی فرزندان حسین، داستانی است که اگر مناسب اهداف سیاسی هالیوود بود تاکنون هزاران اقتباس تئاتری و سینمایی و تلویزیونی از آن شده بود همچنان که هر 18 ماه یکبار از رمان "کنت مونت کریستو" یک نسخه نمایشی بیرون می آید!
اما حالا احمد رضا درویش می خواهد سد شکن کند و در فیلم ده میلیاردی و سه ساعته "روز رستاخیز" ، عاشورا را به تصویر بکشد و جز حسین که نیمه نورانی خواهد بود! باقی دلاوران سپاه خیر از جمله حضرات علی اکبر و عباس و قاسم و علی اصغر به طور نمایان تصویر شده اند و تصاویرشان هم در اختیار رسانه ها قرار گرفته است.

نظر شخصی من اینست که باید درباره عاشورا فیلم ساخت. چه با نشان دادن تصاویر مقدس و چه با نورانی کردن آنها اما نمایش یکطرفه سپاه شر اصلا درست نیست و عاقبت خوشی ندارد.

سریال "الاسباط" را که مسلماً دستی غیر مسلمان پشتش است را به یاد بیاوریم و بدانیم که اگر ما درباره این بزرگان اسلامی و بزرگان تاریخ ایران باستان فیلم نسازیم، دیگران خواهند ساخت و آن را طوری خواهند ساخت که نه از نظر داستانی و نه از نظر تصویری باب میل ما و این برخی علمای کج فهم نباشد.
هر چند تحریم تماشای اینگونه محصولات فقط پاک کردن صورت مسئله است و باید عاقلانه فکر کرد و به قول شهریار بحرانی کار بجایی برسد که این برخی علمای کج فهم بگویند "ابزار سینما نجس است و حرام"!!!

نفوذی به کارگردانی احمد کاوری و مهدی فیوضی درباره فردی است به نام فریدون کیافر که در طول جنگ اسیر شده و در سال 82 و پس از حمله آمریکا به عراق و در تخلیه زندان های مخفی آن کشور، به همراه جمعی دیگر از اسرا به ایران بازگردانده می شود.
آزادگانی که در سالهای اولیه پس از جنگ بازگشته اند، برای استقبال دوستانشان می آیند. وقتی فریدون را می شناسند، به طرفش حمله می کنند و او را خائن می نامند و از دوستانشان می گویند که توسط فریدون لو رفته و کشته شده اند... چند مرد فریدون را از بین جمعیت جدا می کنند و داخل یک ماشین شخصی، او را می برند...

نفوذی داستان خیانت ها و کفرگویی های فریدون در طول اسارت است و اینکه چرا یک رزمنده دلیر دوران دفاع مقدس به چنین روزی می افتد و اینکه در بازگشت چه بلایی به سرش خواهد آمد. نفوذی برخلاف تمام فیلمهای ایرانی، پایانی به یاد ماندنی دارد... حتما ببینید.